Dạy tiếng Anh ở bậc tiểu học nước ta

Có một ngôn ngữ toàn cầu.

Trong một tác phẩm xuất bản năm 2006,^([sup][1])[/sup] tác giả Andy Curtis cho biết có 375 triệu người dùng tiếng Anh làm ngôn ngữ thứ nhất. Còn theo Wikipedia thì toàn cầu có từ 0,5 tới 1,8 tỷ người dùng tiếng Anh, và nó là ngôn ngữ chính thức (official language) ở 53 quốc gia. Đó là lý do người ta bảo tiếng Anh là một ngôn ngữ toàn cầu (a global language), mặc dù nếu tính theo đầu người sử dụng thì nó mới đứng hàng thứ ba trên thế giới, sau tiếng Phổ thông (Quan thoại) và tiếng Tây Ban Nha. Từ dữ liệu này, ta hiểu vì sao trong xu thế hội nhập với thế giới, khi phải chọn một ngôn ngữ trung gian, thì tiếng Anh hiện nay thường được xem là công cụ chiếm ưu thế và phổ biến hơn cả.

Trong buổi gặp Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết ngày 16-01-2007, nguyên Thủ tướng Singapore là Lý Quang Diệu cho biết: “Lợi thế lớn của Singapore là phần thưởng ngoài dự đoán khi thực hiện quy định dùng tiếng Anh trong trường học.” (http://vietbao.vn, ngày 18-01-2007)

Do đó, khi Bộ GD-ĐT công bố Chiến lược Phát triển Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2009-2020 (dự thảo lần thứ 14), vào sáng ngày 31-12-2009, có lẽ không ai phản bác việc chính thức đưa tiếng Anh vào hệ thống giáo dục quốc gia từ bậc tiểu học, ngay từ lớp 3.

“Tất cả học sinh tiểu học được học 2 buổi ngày vào năm 2020. Học sinh tiểu học được học chương trình tiếng Anh mới từ lớp 3 và 70% số này đạt mức độ 1 theo chuẩn năng lực ngoại ngữ quốc tế vào năm 2020.”

(. . .)

“Thực hiện các chương trình đổi mới về dạy học các môn học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặc biệt là chương trình nâng cao hiệu quả dạy, học và sử dụng tiếng Anh. Đảm bảo học sinh được học liên tục tiếng Anh từ lớp 3 cho tới giáo dục nghề nghiệp, đại học và đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ quốc tế. Cùng với chương trình môn tiếng Anh với tư cách một môn ngoại ngữ, đến năm 2010 thực hiện dạy học song ngữ Anh-Việt ở một số môn học ở cấp trung học, bắt đầu ở một số địa phương và cơ sở giáo dục có điều kiện với quy mô tăng dần trong những năm tiếp theo.”

Chiến lược Phát triển Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2009-2020 (dự thảo lần thứ 14)

Dạy tiếng Anh cho bậc tiểu học có hợp tự nhiên? Việc dạy ngoại ngữ cho trẻ ở bậc tiểu học thật ra không phản tự nhiên hay là gượng ép. Hầu như các nhà khoa học trên thế giới từ lâu đều có một kết luận giống nhau, rằng tuổi thích hợp nhất để học một ngoại ngữ là khi trẻ còn nhỏ dại (infancy). Thậm chí, một nữ tác giả Mỹ như Frances Simon còn cho rằng “Khi mới sinh ra bộ não của trẻ đã được ‘cài đặt’ để học ngôn ngữ (…). Chính những trải nghiệm đầu đời của hài nhi ảnh hưởng não bộ, làm cho trẻ có thể dễ dàng học một ngôn ngữ. Điều này có nghĩa thời gian tốt nhất để học một ngoại ngữ là mấy tuần lễ đầu tiên khi trẻ mới chào đời.”^([sup][2])[/sup]

Cũng theo Simon, khi một đứa trẻ từ buổi nhỏ dại được nuôi dưỡng trong môi trường song ngữ, dường như lúc đầu nó có thể chậm nói hơn các trẻ khác cùng độ tuổi. Tuy nhiên, lúc trẻ lên 5 chẳng những nó bắt kịp các trẻ khác cùng độ tuổi về tiếng mẹ đẻ, mà còn biết nói được ngôn ngữ thứ hai cùng mức độ như tiếng mẹ đẻ. ^([sup][3])[/sup]

Simon kết luận, “Thế nên, thuở bé bỏng là lúc tốt nhất để bắt đầu học một ngôn ngữ thứ hai. Học một ngôn ngữ thứ hai ở tuổi này chẳng những tạo cho bộ não trẻ một cấu trúc tối ưu mà còn làm cho trẻ dễ dàng học thêm các ngôn ngữ khác khi tuổi chúng tăng lên.” ^([sup][4])[/sup]

Mấy vấn đề cần lưu ý. Dạy trẻ con tiếng Anh hoàn toàn khác hơn dạy người lớn. Trẻ con chủ yếu học bằng cách bắt chước (mimic). Như vậy người dạy tiếng Anh cho trẻ phải là một mẫu (model) gần như chuẩn mực, nếu không, trẻ sẽ sai từ ban đầu và tạo thành nếp gấp, sau này sẽ rất khó điều chỉnh cho… “phẳng” lại. Điều dễ thấy nhất là cách phát âm (pronunciation).

Phương pháp dạy ngoại ngữ cho trẻ cũng rất đặc thù. Do đó, giáo viên tiểu học tuy xưa nay vẫn phải kiêm nhiệm nhiều môn, nhưng trong tương lai chắc chắn không thể kiêm thêm môn tiếng Anh. Vậy, liệu hệ thống các trường sư phạm ngoại ngữ của chúng ta có đảm bảo từ nay cho tới năm 2020 (theo mục tiêu đề ra trong Chiến lược giáo dục) sẽ cung cấp đủ số giáo viên tiếng Anh đạt chuẩn quốc tế cho bậc tiểu học, dù chỉ mới ở “mức độ 1” như Chiến lược yêu cầu?

Một vấn đề căn bản nữa là sách giáo khoa tiếng Anh cho bậc tiểu học? Chúng ta sẽ chọn sách nào? Nhập (hay xin in lại) của nước ngoài? Hoặc nhờ viện trợ không hoàn lại? Hay chúng ta vẫn theo nếp cũ là tổ chức các hội đồng biên soạn và thẩm định rất tốn kém mà lại kém hiệu quả, như thực trạng của vấn đề biên soạn sách giáo khoa từ bao nhiêu năm nay vẫn chưa giải quyết được một cách triệt để!

Chỉ tạm nêu vài vấn đề như trên để thấy lộ trình 10 năm (2010-2020) của Bộ, riêng về mảng tiếng Anh ở bậc tiểu học, đã là quá lớn!

Dũ Lan Lê Anh DũngTuần báo Công Giáo và Dân Tộc, số 1744-1745, Xuân Canh Dần, ngày 05-02-2010

^([1]) Nhan đề “Color, Race, And English Language Teaching: Shades of Meaning” (trang192).

^([2]) “The best age to learn a foreign language is during infancy. At birth the human brain is wired to learn language (…). It is the baby's early experiences that modify the brain, influencing it to be able to learn one language as easily as another. This means the best time to learn a foreign language is during the first few weeks of the baby's life.” (The best age to learn a second language)

^([3]) “When the child is raised from infancy in a bilingual environment she may seem to have a speech delay, falling behind her age peers in language skills. However, by the time the child is 5 not only will her language abilities catch up to that of her peers, but she will also know two languages with equal proficiency.”

^([4]) “So, infancy is the best time to start learning a second language. Learning a second language at this age not only creates the optimal brain structure, but also makes it easier to learn additional languages as the child gets older.”