Trai tim cua Me

Mẹ tôi không muốn di cư sang Mỹ ở tuổi sáu mươi. “Già rồi,
sang bên ấy chỉ ăn bám vợ chồng chúng mày!”. Bà nói khăng
khăng như thế nhưng con gái xuống nước năn nỉ ỉ ôi, bà lại
xiêu lòng.
Ờ, nó nói cũng phải, mình qua bên ấy giữ cháu ngoại cũng vui,
lại đỡ nhớ, khỏi phải chờ mong. Mình ở đây nó phải gửi tiền
về cấp dưỡng, tốn kém lắm chớ chẳng không!”
Dì tôi cười, nói như lẩy: “Nợ đòi rồi đấy, cứ sang mà trả cho
xong!” Nghe mẹ kể lại lời dì, tôi cảm thấy hơi áy náy. Quả
thật tôi cần mẹ không chỉ thuần túy vì tình cảm. Tôi cầu cứu
bà sang để chăn bầy cháu bốn đứa. Dạo này buôn bán ể ẩm, tôi
không kham nỗi tiền giữ trẻ, cũng không thể tiếp tế đều đặn
cho mẹ nên rước bà qua là nhứt cử lưỡng tiện…
Căn nhà ba phòng của vợ chồng tôi, bề ngoài trông cũng khang
trang với cây cảnh chung quanh và cửa garage tự động nhưng
thật ra chỉ rộng 1100 sf. Trừ phòng ngủ chánh tương đối rộng
rãi, hai phòng còn lại vuông vức, nhỏ xíu xiu. Đất ở San
Francisco là đất vàng. Căn nhà cũ kỷ năm mươi tuổi này trị
giá chừng sáu chục ngàn nhưng lô đất 4000 sf của nó giá hơn
bốn trăm, dù là nằm ở vùng ngoại ô xa tít. Thành ra cứ rán
giữ, rán nắm dù mệt muốn hụt hơi.
Cửa tiệm fast food bán cho nhân viên các hãng xưởng gần đây
cũng theo đà lay-off mà đi xuống. Đến đầu tháng là chúng tôi
điên đầu với đủ thứ tiền phải thanh toán. Tư trang sắm từ
những năm phồn thịnh buôn may bán đắt lặng lẽ nuối đuôi nhau
đi hết, vào nằm im nơi các tiệm cầm đồ.
Chúng tôi không hề nghĩ đến giải pháp bán nhà vì đó là gia tài
duy nhất, cũng là mối kinh doanh không sợ lỗ vốn; vả lại bây
giờ đi mướn một apartment tồi tàn đủ chỗ chứa sáu người, giá
thuê hàng tháng còn mắc hơn số tiền trả góp nhà.
Trong tình thế kiệt quệ này, nếu có mẹ tôi lo cho tụi nhỏ, đưa
đón đi học, quán xuyến việc nhà, tôi sẽ rảnh rang hơn để đi
làm thêm lặt vặt buổi sáng, trưa về phụ tiệm ăn với chồng tôi.
Buổi tối chúng tôi sẽ đi clean các tiệm ăn, chợ búa. Chịu khó
một thời gian hi vọng kinh tế sẽ phục hồi trở lại. Mọi người
đã hăm hở đón chào thiên niên kỷ mới, ai ngờ nó bắt đầu bằng
sự xuống dốc!
Mẹ sang Mỹ vào mùa Thu. Trời khá lạnh đối với mẹ vì chưa quen
nhưng màu xanh của biển trời đã thu hút mẹ. Lũ cháu xúm xít
lấy bà vì ngày thường không ai gần gũi chúng cả. Chúng xổ
tiếng Anh líu lo, thậm chí cô bé út mới bốn tuổi cũng không
rành tiếng Việt.
Bà cười dễ dãi: “Sẽ có cuộc trao đổi nhé! Bà dạy các cháu
nói tiếng Việt, các cháu dạy cho bà nói tiếng Anh.”
Thấy mẹ vui, tôi an lòng. Thế là bên cạnh cái giường hai tầng
của hai cô bé gái là tấm nệm của bà ngoại. Ban đêm, ba bà
cháu nói chuyện rì rầm; có khi hai cậu trai cũng gõ cửa xin
vào để được hưởng không khí đầm ầm bên bà ngoại rất hiền và
rất vui.
Mẹ như bà tiên có chiếc đũa thần đã biến căn nhà bừa bãi đầy
phiền muộn của chúng tôi thành một tổ ấm ngăn nấp, sạch sẽ và
đầy tiếng cười.
Trước kia, chúng tôi chỉ dùng những thức ăn ế ẩm từ cửa hàng,
lắm khi nuốt chẳng trôi. Mẹ bảo cứ bỏ thịt bỏ rau và tủ lạnh
cho bà. Thế là mỗi chiều về gia đình tôi được quây quần chung
quanh bàn ăn có cơm canh nóng hổi, hương vị ngọt ngào.
Chỉ sau và tháng, các con tôi khỏe mạnh ra, lễ phép ra và biết
phụ giúp công việc lặt vặt trong nhà. Hai cậu con trai lớn,
bà phân công lo vườn tược cây kiểng: “Thằng Hùng mười hai
tuổi, lớn rồi, lo chăm sóc các cây lớn, tỉa lá, bón phận, Hậu
cũng mười tuổi rồi, thay vì ôm máy chơi game, có thể phụ anh
quét sân, tưới nước.”
Bà hiền lành nhưng nói gì các cháu cũng nghe. Chúng không còn
là những đứa bé “vô tích sự” như thuở trước. Thật ra chúng
không đến nỗi tệ nhưng vợ chồng tôi quần quật với công ăn việc
làm, không có thì giờ dạy dỗ, chỉ vẽ. Bảo làm chuyện gì,
chúng thực hiện qua loa lấy có, rầy mãi phát mệt thành ra
không thèm sai biểu nữa, tự mình làm chóng xong mà vừa ý hơn.
Con Hoa hãnh diện khoe với mẹ: “Bà dạy con nấu cơm. Con biết
lặt rau, rửa chén, lại biết tráng trứng nữa cơ!” Tôi hôn con,
thầm cám ơn mẹ đã cho gia đình tôi cơ hội để sống có hạnh phúc
thay vì cứ mãi rầy rà, cãi vả, gây ó nhau trong một căn nhà bề
bộn, dơ bẩn.
Mẹ vốn là một Phật tử thuần thành. Thỉnh thoảng bà giảng dạy
cho tôi về đạo lý: “Hạnh phúc không phải là món quà từ đâu
đến, không phải tự nhiên mà có, cũng chẳng thể do phúc đức mà
được. Mình phải biết cách sống, biết cách hợp tác xây dựng
thì mới có hạnh phúc.”
Thuở ấy, đầu óc tôi quá dầy đặc với những con số để có thể
hiểu lời mẹ khuyên, vả lại cũng không có thì giờ… Thôi thì để
mẹ lo giùm. Mỗi chiều về nhìn các con ngoan, được ăn bữa cơm
tối ngon, đối với tôi đã là đủ rồi.
Tôi bận rộn với nợ nần đến nỗi không mấy khi chú ý đến tâm
tình của mẹ. Bây giờ kiểm điểm lại mới nhớ rằng tôi ít hỏi
thăm về sự buồn vui của bà. Thay đổi môi trường sống, bà bỏ
lại sau lưng biết bao nhiêu thứ: chị em, họ hàng, lối xóm, sư
ông, bằng hữu…
Đôi khi, mắt mẹ thoáng buồn. Tôi chỉ hỏi qua loa: “Mẹ có mệt
không?” Chao ôi, rõ tệ, miệng hỏi mà lòng vái thầm: “Mẹ đừng
ngã bệnh, khổ con!” Là con một nên cách suy nghĩ của tôi
thường ích kỷ như thế. Cái gì cũng qui về mình, cho mình
thôi!
Thắm thoát, mẹ ở với chúng tôi đã được một năm rồi. Gia đình
thì ổn thỏa nhưng tình trạng tài chánh càng ngày càng bết bát
mặc dù vợ chồng tôi bỏ sức lao động gấp đôi.
Giao kèo mướn cửa tiệm sắp hết hạn mà chẳng tìm được người
sang lại. Không ký thêm thì mất tiệm, mất luôn năm mươi ngàn
bỏ ra sang tiệm trước kia, nhưng tiếp tục thì ngày càng thua
lỗ, chẳng kham được nữa. Chuyện gì đến, phải đến. Tháng sau
đó, vợ chồng tôi lủi thủi dọn đồ về trả lại cửa hàng cho người
ta sau mười năm làm chủ. Bây giờ hóa ra là kẻ làm công, lại
làm những nghề linh tinh quét dọn. Tủi thân mà tức số phận
mình.
Mẹ an ủi: “Thôi, như thế đỡ lo con ạ. Tinh thần căng thẳng
quá có khi phát dại, hóa cuồng! Trong cái dở có cái hay là
thế!”
Chúng tôi lợi dụng thời gian tương đối rảnh rang này để sửa
chữa căn nhà hư dột. Anh Thắng chịu khó và khéo tay nên cái
gì cũng tự làm được, đỡ tốn tiền mướn thợ.
Một hôm anh leo lên mái nhà để lợp lại mấy miếng ngói bể. Sơ
ý thế nào chẳng rõ, anh trợt chân té xuống bất tỉnh. Chỉ có
mình mẹ ở nhà! Bà bình tĩnh gọi 911, vắn tắt vài câu tiếng
Anh: “He falls down from the roof. He stops breathing!” Và
rành rọt đọc địa chỉ, số phone nhà cho họ. Ai ngờ bà âm thầm
học chữ Anh mau đến thế! Bà đã cứu mạng chồng tôi!
Thắng bị gãy chân và dập ống quyển. Phải nằm tại chỗ từ năm
đến sáu tháng. Tình cảnh này đưa mẹ tôi vào môi trường mới.
Bà tự nguyện thế chỗ cho chồng tôi để quét dọn, lau chùi các
cửa tiệm hầu phụ giúp tôi về tài chánh.
Mẹ hăng hái trong công việc. Tôi đoán rằng ở nhà mãi mẹ cũng
buồn, nay được ra ngoài bà cảm thấy vui hơn. Bà có những
người bạn mới: cô thâu ngân vui tính, bà lão phụ trách hàng
rau cải, chú “Thoòng” chuyên khuân vác. Mẹ hòa mình với họ,
với cuộc sống của những người lao động tay chân. Đâu ai biết
rằng trước 1975, mẹ là giáo sự dạy Pháp văn tại một trường
công lập lớn ở Sài Gòn.

Các con tôi biết hoàn cảnh bi đát của gia đình nên mỗi đứa một
tay, cùng nhau lo chuyện nhà. Mẹ tôi hài lòng thấy các cháu
tự ý thức được trách nhiệm, biết thương mẹ thương cha.
Ngày anh Thắng trở lại công việc, tôi xin mẹ ở nhà nghỉ ngơi.
Mẹ nói: “Con ơi, ra ngoài cũng vui, lại kiếm được đồng tiền.
Từ ngày đi Mỹ đến nay đã gần hai năm, mẹ chưa gửi tiền về giúp
các em, các cháu bên ấy. Tụi nó nghèo lắm mà chẳng có cách
kiếm ra tiền cho kịp đà leo thang của vật giá. Bên này kiếm
tiền dễ hơn. Có tiền, mẹ lại có phương tiện cúng dường, bố
thí…”
Tôi im lặng nghẹn ngào, chợt nhớ rằng mẹ chưa hề hỏi tôi một
đồng xu nào và tôi quên bẵng rằng mẹ cũng có nhu cầu tiêu xài.
Trên thế gian này, không có nhân viên nào làm việc cật lực mà
không đòi hỏi thù lao như thế! Vô tình, tôi đã “đòi nợ” mẹ
tôi một cách tận tình. Dì tôi cũng có lý khi bà mỉa mai tôi.
Trong lúc tôi đăm chiêu, mẹ nhẹ nhàng tiếp: “Mẹ đã xin được
chân rửa chén trong nhà hàng. Rửa bằng máy chả cực nhọc gì!”
“Trời đất ơi, rửa chén, cần sức lực của người đàn ông Mễ mới
kham nỗi. Nồi niêu son chảo to như cột đình, nặng như búa tạ,
làm sao mẹ nhấc cho nổi!”
Tôi xuống giọng tiếp: “Mẹ nhìn lại mẹ xem. Tay mẹ gầy yếu,
lưng mẹ đã cong, bước đi không còn nhanh nhẹn. Dù họ cần
người, mướn tạm, vài hôm cũng cho nghỉ việc thôi!”
Bây giờ tôi mới có dịp nhìn kỹ mẹ. Bà già thật rồi, cái già
đến nhanh quá. So với hồi mới qua, bà như tăng thêm năm, bảy
tuổi.
Mẹ tôi cúi đầu xuống thấp. Hình như bà cố giấu giọt lệ vừa ứa
ra. Tôi nhẹ nâng cầm mẹ lên và nhìn sâu vào đôi cửa sổ tâm
hồn ấy. Trời ơi, mắt mẹ đã kéo mây! Đôi mắt bồ câu đen láy
ngày nào từng làm điên đảo các chàng trai cùng trang lứa, cột
chân ba tôi vào tổ ấm gia đình, giờ đã một phần ngả màu đục lờ
như nước gạo vo. Tóc mẹ trắng bơ phờ, đuôi mắt nhăn như rẻ
quạt, vầng trán sạm đen vết đồi mồi…
Tôi mủi lòng xót xa. Hai mẹ con ôm nhau, nước mắt người này
thấm ướt vai áo người kia. Tôi nhỏ nhẹ: “Con không dám trái
ý mẹ, nhưng mẹ rán chờ. Con hứa sẽ tìm công việc nhẹ nhàng
hợp với mẹ hơn, mẹ nhé! Vong hồn ba mà biết mẹ cực khổ thế
này chắc khó siêu.”
Trời cũng thương tình. Đâu chừng một tháng sau thì bà lão làm
rau cải xin nghỉ việc về hưu. Mẹ tôi trở thành “bà cụ hàng
rau”.
Danh xưng và chức vụ gắn liền với mẹ tôi từ đấy. Vậy mà bà
vui.
Mỗi tháng bà lãnh được hơn ngàn bạc. Phân nửa số tiền, bà gửi
về Việt Nam: phần cúng dường, phần bố thí, phần giúp đỡ các
em, các cháu. Số còn lại, bà dành dụm mấy kỳ lương, đưa tôi
hơn ngàn bạc.
“Mẹ thấy người ta dựng phòng trong garage cũng tiện lắm. Nếu
chồng con không phiền, con lấy tiền này nhờ nó mua vật liệu,
che tạm cho mẹ một căn phòng nhỏ. Con Hoa, con út bắt đầu
lớn, tụi nó cần sự riêng tư. Mẹ cũng vậy, có phòng riêng mẹ
sẽ dựng kệ thờ Phật, mỗi ngày mẹ có thể lễ bái, tụng kinh,
niệm Phật…”
Chồng tôi nghe kể lại, vui vẻ đáp: “Chuyện nhỏ! Mẹ muốn gì
anh cũng xin vâng, nói chi việc ấy!”
Từ đấy, mẹ lộ vẻ hoan hỉ lắm. Sáng tối hai thời, ít khi nào
bà bỏ lỡ công phu. Bà như một người đạt được mục tiêu cho đời
mình, không có gì để ưu tư, khắc khoải.
Mùa Đông năm ấy, thời tiết hơi khác thường. Ban ngày ấm áp
xen kẽ với những đêm buốt giá mà nhiệt độ đôi khi hạ thấp đến
không ngờ. Vợ chồng tôi mời mẹ tạm trở về phòng cũ vài ba
tháng, ngoài garage lạnh quá dễ sinh bịnh.
Mẹ nói: “Ở chỗ này quen rồi, dời đi khó ngủ.”
“Mẹ nhớ vặn heat cho đủ ấm nhé!”
“Ờ, tao biết mà!”
Ngờ đâu mẹ đã không qua khỏi mùa Đông! Buổi sáng chẳng thấy
mẹ dậy sửa soạn để đi làm, tôi bảo “đứa nào ra đánh thức bà
dậy, nhanh lên kẻo trễ!”
Con Hoa quấn mền đẩy cửa bước ra garage miệng kêu léo nhéo.
“Ngoại ơi, ngoại à…” Không có tiếng trả lời… Nọ bật đèn,
tiến đến cạnh giường: ngoại quấn hai cái mền kín mít, nằm im
ỉm. Nó lắc chân ngoại, bà chẳng đáp. Nó lôi cái mền xuống:
mặt bà xám xịt, lạnh ngắt, đôi mắt khép hờ…
“Mẹ ơi, mẹ! sao kỳ vầy nè!” Cả nhà đổ xô ra. Chồng tôi đạo
Chúa, vội làm dấu thánh giá… Tôi xỉu ngay tại chỗ khi loáng
thoáng nghe thằng Hùng la lên: “Sao bà không mở heat?”
Cuộc điều tra của cảnh sát quấy rầy chúng tôi một thời gian,
cuối cùng họ kết luận: “Bà cụ không thường mở heat; cái máy
mua hai tháng về trước còn mới tinh chưa hề được sử dụng!”
Tôi như người mất hồn trong đám tang của mẹ. Sự hối hận như
lưỡi dao có răng, nó cưa xé lòng tôi. Trái tim tôi cơ hồ rỏ
máu thành những giọt lệ hồng.
Bạn bè khuyên tôi nên đến chùa xin cúng thất, thiết lễ cầu
siêu cho bà. Tôi chẳng thể nói năng chi cùng vị sư ở chùa,
chỉ biết dập đầu lạy cầu cứu với đôi mắt sưng húp. Chồng tôi
bình tĩnh hơn, anh buồn bã kể đầu đuôi tự sự. Câu chuyện
khiến thầy thương tâm, thầy thường an ủi, khuyên giải sau
những thời lễ cúng.
Khi thấy tôi bắt đầu trở lại bình thường, thầy dành cho gia
đình chúng tôi một thời pháp thoại. Thầy giảng về lý vô
thường, khổ, không. Các con tôi tỏ ra thích thú với sự thật
giản dị và sâu sắc này, chúng đòi được học giáo lý đạo Phật
thay vì đi nhà thờ với ba.
Riêng tôi, tôi nhớ mãi câu kết luận của thầy trong buổi nói
chuyện ấy: “Con người ta sở dĩ đau khổ triền miên là tại mình
muốn nắm giữ! Cái gì cũng khư khư ôm chặt. Làm sao giữ mãi
được vì bản chất của chúng là vô thường, là không. Hãy buông
bỏ hết đi, chừng nào bỏ được, chừng ấy mới có chân hạnh phúc!”
Phải rồi, nếu chúng tôi không bám chặt vào căn nhà thì mẹ tôi
đã không phải vất vả đến thế, không đến nỗi chết cóng ngoài
garage. Và gia đình tôi không lụy đến mức này.
Tôi thỏ thẻ bàn với chồng: “Anh à, căn nhà này mình không giữ
nỗi thì bán nó đi. Em tính rồi, sau khi thanh toán hết nợ nần
mình cũng còn vài trăm ngàn. Dọn sang Texas, nhà cửa rẻ hơn,
mình có thể tậu căn khác hoặc là giữ làm vốn, tính chuyện làm
ăn…”
” Ờ nhỉ, hồi đó sao mình ngu quá, cứ ôm lấy nó mà cắm cổ đi
cày trả nợ. Liệu giữ không được thì sớm buông đi… Nhờ ông
thầy giảng dạy, mình mới sáng mắt ra!”
Sau khi dọn sang Texas, trước khi bắt tay vào công ăn việc
làm, tôi xin phép anh Thắng cho tôi về Việt Nam một chuyến.
Tôi về để được quì dưới chân sư ông kể lể hết sự tình, xin sám
hối thì lòng tôi mới có thể yên.
Sư ông trầm ngâm và yên lặng nghe tôi vừa khóc rấm rức vừa kể
về mẹ tôi, đệ tử mà người rất quí mến. Sư ông không hề cắt
ngang bằng những câu hỏi. Người không phê phán gì, chỉ để yên
cho tôi khóc, khóc oà vỡ như cái đập nước bị ngăn chận, nay có
người tháo ra…
Mãi một lúc lâu lắm sau đó, sư ông mới dạy:
“Người mẹ nào cũng có trái tim Bồ Tát. Mẹ con hành Bồ Tát đạo
ngay trong gia đình trước khi mở rộng ra trong cuộc sống với
mọi người. Con hãy hảnh diện có bà mẹ như thế! Con sẽ không
cảm thấy hối hận ray rứt nữa nếu con biết đi theo hướng đi của
mẹ con, biết xả bỏ cái tôi vị kỷ để lo cho người chung quanh.”
Tôi sụp xuống đảnh lễ người đã chỉ cho tôi tháo mở cái gút dây
kết mối ân hận trong tôi.
Tôi trở về Texas với sự bình yên và tâm nguyện cao cả… Nhưng
khi mùa Vu Lan về, cầm hoa trắng trên tay, tôi không thể ngăn
được những giọt lệ hồng phát xuất từ trái tim tôi…
Than ôi!
Khi tôi biết nghĩ tới mẹ, biết giá trị của trái tim bồ tát,
biết thương mẹ thì bà đã không còn nữa trên đời…


Suu tam
Mua Vu Lan 2009