QUÊN MÌNH THEO VẬT

QUÊN MÌNH THEO VẬT
(TT. Thích Thông Phương)

Ở Nhật Bản có câu chuyện thiền kể về một vị tướng đã về hưu, học thiền. Ông này có bộ tách cổ quý giá, nên rất trân quý, lâu lâu đem ra ngắm hoặc mân mê. Một hôm, đang cầm cái tách mân mê, chợt sẩy tay rớt, ông hoảng hồn chụp lại. Khi đó, mặt ông xanh mét. Tại sao? Vì sợ cái tách bể chứ không gì hết.

Khi hoàn hồn lại, ông nghĩ: “Xưa kia, trong chiến trận ta đã từng vào sinh ra tử, trước hàng hàng quân địch, lớp lớp cung tên, vẫn không có chút sợ hãi, nay chỉ vì cái tách nhỏ thôi mà lại hoảng kinh hồn vía”. Ngay đó, ông thuận tay quăng bỏ vỡ nát vì biết sự lo sợ đó là do tâm luyến ái cái tách quý, sợ nó bể nên như thế.

Đó cũng là một cách thấy lại mình, tỉnh giác; thấy rõ vì sao bây giờ mình dở, chỉ vì cái tách vỡ thôi mà hoảng hồn xanh mặt, còn ngày xưa vào sinh ra tử lại coi như chuyện chơi không sao hết.

Chúng ta kiểm lại thấy có lúc cũng giống như vậy. Chính vì tâm thích cái tách quý nên sợ mất sợ bể, chỉ chút đó thôi nhưng tâm tham ái đã làm chúng ta bị lệ thuộc, bị nô lệ không làm chủ được. Cho nên, phải thường thấy lại mình, tập làm chủ trở lại, nếu không thì vẫn tiếp tục bị nó làm chủ và bị nó dẫn đi rồi làm nô lệ cho nó luôn.

Người đời nói nghe hay, nhưng hầu hết cuộc sống luôn bị nô lệ bởi tâm tham ái. Quý vị có ai thoát khỏi sự nô lệ ấy chưa? Nếu chưa thì tất cả đều đồng ý là đang sống trong nô lệ. Thử hỏi, có buồn không? Nên tu là phải thấy rõ mình rồi thức tỉnh, bằng không thì cứ mãi tự hào.

Ví dụ như quý vị biết nổi sân là cái dở, là cái dẫn chúng ta đi xuống. Vì biết nên đâu có ai muốn sân, nhưng khi gặp việc thì cũng sân, cũng tức, rõ ràng chúng ta bị nô lệ để nó làm chủ mình. Buồn cũng vậy, ai cũng muốn vui chứ đâu ai muốn buồn, nhưng gặp chuyện rồi cũng buồn, đôi lúc muốn đuổi buồn đi mà đuổi không được, lên giường ngủ cũng nhớ đến nên ngủ không được luôn. Rồi như tham ái, cũng bị nó làm chủ dẫn đi mãi… Chúng ta tu là tập để dần làm chủ trở lại. Đây là việc mình phải làm vì không ai làm thay được, đó là việc quan trọng mỗi người phải khéo biết.

Như vậy, nói tu tâm là phải biết tâm là gì, phải thường thấy lại nó thì chúng ta mới tu được.

Thêm bước nữa là chúng ta phải thường khéo chuyển vật, vì tu tâm thì không theo vật mà phải chuyển vật. Lâu nay cuộc sống chúng ta luôn quên mình theo vật, gọi là bỏ mất bản tâm. Trong kinh Pháp Hoa gọi là cùng tử sống lang thang ở xứ người quên mất người cha trưởng giả, quên mất gốc, đó là điều thật đáng buồn.

Hiện nay, chúng ta học đạo là để được nhắc nhở, để biết được cái lầm của mình, phải tỉnh dậy và phải sống trở lại với tâm chứ không thể lang thang nữa. Trong Kinh Lăng Nghiêm có đoạn Phật dạy: “Chính các ông hiện nay đều có thức tinh nguyên minh”. Tức là cái thức nguyên vẹn sáng ngời, cũng chính là cái biết. Cái biết này mới mẻ, tinh khôi, chưa dính chưa xen lẫn cái gì hết. “Chính nó sanh ra các duyên nhưng bị các duyên bỏ sót. Do chúng sanh bỏ cái bổn minh (sáng suốt sẵn có) này, tuy trọng ngày tu hành mà chẳng tự giác, luống trôi vào các thú.”

Có những người tu hoài, tu suốt ngày mà không thể tự tỉnh giác, học cũng hay mà vẫn không giác ngộ, mãi lang thang và bị lôi dẫn theo các trần hoài. Đó là lỗi quên mình theo vật.

Ở đây, Phật dạy ai cũng có cái biết sáng suốt hay sanh ra các duyên, nhưng khi sanh các duyên thì nó lại bỏ sót chính nó. Chính chỗ bỏ sót đó mà phải lang thang hoài.

Trên lẽ thật mỗi người đều có cái biết nguyên vẹn sáng ngời, biết khắp tất cả, cái biết này hay sanh ra các duyên, chưa từng có lỗi lầm.

Vì nó biết khắp sanh ra các duyên, duyên này duyên kia cũng từ nó, nhưng khi nó biết duyên gì thì chỉ nhớ cái duyên đó thôi mà quên mất chính nó, vì bỏ sót nên đành phải lang thang mãi trong trần, sống viễn xứ quên mất quê hương chịu luân hồi trong các nẻo.

Quý vị kiểm lại xem hiện tại mình đang ở xứ người hay đang ở quê hương? Đang nghe cái gì quý vị có biết không? Mãi lo nghe tiếng rồi có bỏ sót chính mình không? Chính cái đó gọi là lang thang trong trần, chứ đúng ra khi nghe tiếng phải nhớ lại cái đang nghe rõ ràng để không bỏ sót nó, như vậy mới là cái nghe sáng suốt tinh khôi, có như vậy mới nghe được khắp hết.

Còn chúng ta khi nghe chỉ nhớ âm thanh mà quên mất cái đang nghe nên bị âm thanh che mờ, cũng vậy khi nhìn thấy vật gì thì chỉ nhớ vật đó mà không nhớ đến cái hay thấy, vì vậy mà chúng ta không thấy-nghe-biết rộng khắp.

Như nhìn thấy bình hoa thì chúng ta chỉ thấy biết bình hoa đỏ vàng, đẹp-xấu này mà không nhớ cái đang thấy-nghe-biết phân biệt, đó gọi là mất mình.

Ngày nay, muốn tu hành thì cần phải chuyển lại, tức là cũng thấy cũng biết tất cả, nhưng không cho quên chính nó, gọi là chuyển vật, được như vậy gọi là trôi chảy không bị ngưng trệ. Đó là cái gốc giải thoát, an vui. Song giải thoát không phải là lên cõi nào, khi nghe giải thoát tưởng đâu phải lên cõi nào đó để giải thoát. Không phải ở cõi nào mà là ngay ở đây. Cũng không phải ai giải thoát cho mình, mà tự mình giải thoát chính mình.

Trích "TU TÂM" - Thượng Tọa Thích Thông Phương