Nghệ thuật có thể làm gì cho đời?

SGTT.VN - Hai người trẻ gồm một nghệ sĩ và một nhà báo quyết định dùng cần cẩu bưng nguyên một căn nhà nổi từ bãi giữa sông Hồng vào đặt giữa khuôn viên đại học Mỹ thuật Việt Nam trên phố Yết Kiêu – Hà Nội. Dự án nghệ thuật của họ đang gây những tranh luận về nghệ thuật cộng đồng, một vấn đề mà thậm chí chuyện nó có “mới” ở Việt Nam không cũng còn gây… tranh cãi.

Nghệ thuật có thể làm gì cho đời? Nhapha10

Nghệ thuật có thể làm gì cho đời? Nhapha10

Ngôi nhà phao của một người dân sống tại bãi giữa sông Hồng được trưng bày trong sân trường đại học Mỹ thuật Việt Nam như một tác phẩm nghệ thuật. Ảnh: Dung P.

Nói về mục đích dự án của mình, hoạ sĩ Nguyễn Hồng Phương và nhà báo Vũ Lâm cho biết: “Chúng tôi muốn dùng nghệ thuật để hướng sự quan tâm của cộng đồng tới những hộ dân nghèo tại thủ đô Hà Nội. Những cư dân thuộc đời sống “bên trong” thành phố Hà Nội với một cuộc sống đầy đủ chưa biết nhiều đến cuộc sống của các cư dân nghèo của đời sống “ngoài lề” sống tạm cư ở bãi sông Hồng”. Mục đích vượt ra ngoài cái tôi đơn thuần của một tác phẩm nghệ thuật đã khiến “Du cư trong thành phố” được định danh là một dự án nghệ thuật cộng đồng.

“Đây là một dự án khá điển hình cho một trào lưu tích cực trong thế hệ nghệ sĩ mỹ thuật trẻ – nhà phê bình Nguyễn Quân nhận xét – một câu hỏi đặt ra với người nghệ sĩ: Nghệ thuật làm gì với cuộc đời này? Và đây là cách người nghệ sĩ trả lời câu hỏi đó. Nghệ thuật cũng có thể nói lên tiếng nói riêng, khơi gợi những cảm xúc và suy ngẫm của công chúng về những vấn đề của xã hội. Mà cụ thể trong dự án này là những người nghèo bên bờ sông Hồng”.

Trước dự án này, khái niệm nghệ thuật cộng đồng cũng đã được nhắc đến trong nhiều triển lãm và dự án nghệ thuật. Có thể nhắc lại năm ngoái có dự án “Qua phố nhớ gì?” của nhóm nghệ sĩ tại trường Yết Kiêu đặt nhiều vấn đề về thực trạng Hà Nội. Trước đó, năm 2008 nhóm nghệ sĩ Ngô Lực, Lê Anh Hoài, Lê Nguyên Mạnh cũng gây dư luận với dự án “Ra đường”. Thậm chí, con đường gốm sứ ven sông Hồng cũng được coi là một dự án nghệ thuật cộng đồng. Vậy có một mẫu số chung nào cho nghệ thuật cộng đồng tại Việt Nam?

“Theo tôi, nói là họ muốn đóng góp cho xã hội cũng không sai, nhưng chính xác là họ muốn đánh động xã hội trước những vấn đề còn chưa được quan tâm đúng mức – nghệ sĩ Trần Lương nhận xét – Tuy nhiên, tôi thấy rằng từ “Du cư trong thành phố” cho tới một số dự án trước đây, nhiều dự án còn chưa tới. Bởi nghệ thuật cộng đồng là một khu vực chuyên môn rất rõ ràng với những ngôn ngữ, phương thức và con đường đi riêng của nó. Có lẽ nghệ sĩ ở ta vẫn đang thực hành nghệ thuật cộng đồng một cách “tự phát” hơn là “chuyên nghiệp”.

Nhà phê bình Natalia Kraevskaia tỏ ra rất quan tâm tới dự án này. Nhưng bà cho rằng tác phẩm còn nhiều điểm đáng tiếc. “Xét về ấn tượng nghệ thuật cũng như hiệu quả xã hội, theo tôi nếu các nghệ sĩ đặt được ngôi nhà trong một không gian tương phản hơn như một toà nhà cao tầng hay một khu mua sắm sầm uất, chắc chắn sẽ có giá trị hơn. Nhưng nói như vậy không có nghĩa dự án này không tạo nên những hiệu ứng xã hội nhất định. Tôi xem và tôi thấy xúc động. Họ làm tôi hiểu và suy nghĩ về những thân phận đang sống nhờ dòng sông. Tác động đó tới tôi và những người tới xem như tôi chính là cái được của dự án”.

Chính nghệ sĩ cũng tiếc nuối. Hoạ sĩ trẻ Nguyễn Hồng Phương chia sẻ: “Chúng tôi đã nhận được lời đề nghị của một vị kiến trúc sư để đưa sắp đặt này tới đặt tại trường đại học Xây dựng, và mở ra cả một cuộc thi sinh viên thiết kế nhà nổi sao cho dân bãi giữa sống tốt hơn. Đó là tín hiệu chúng tôi đã lôi kéo được cộng đồng quan tâm tới vấn đề. Nhưng nếu được, chúng tôi rất muốn đặt tác phẩm ở một nơi có thể đập vào mắt những người có thu nhập cao, những người thực sự chưa bao giờ biết đến một đời sống “ngoài lề” thành phố và những người có trách nhiệm…”

Sau những dự án “lôi kéo” cộng đồng thực hành nghệ thuật, các nghệ sĩ Việt Nam tiếp tục phát triển những dự án mà sáng tạo của họ mang một thông điệp gửi đến cộng đồng. Dù là cách tiếp cận nào, nghệ thuật cộng đồng cũng đang minh chứng cho ý thức xã hội đáng trân trọng của người nghệ sĩ.

bài và ảnh: Dung P.
Nguồn: Saigon Tiếp Thị Online

» Nghệ sĩ nhân dân Phùng Há qua đời
» NHÀ BUÔN VÀNG THÍCH LÀM NGHỆ SĨ
» BV Ung bướu Nghệ An mới hoạt động đã quá tải
» Tác phẩm nghệ thuật bằng Khói - nhiếp ảnh gia Mehmet Ozgur (Smoke Arts)
» Người Việt Nam có nghèo không?